۱۰ راهکار موثر و سریع برای افزایش تولید شیر گاو [کامل و جامع]

افزایش شیر گاو را می توان یکی از مهم ترین اهداف صنعت دامپروری در نظر گرفت. بهبود شیردهی گاوها فواید فراوانی برای کسب و کار های حوزه دام دارد. عوامل مختلفی از جمله عوامل تغذیه ای، مدیریتی، سلامتی و نژاد دام ها،دما و عوامل محیطی روی شیردهی تاثیر می گذارند. در این مقاله از گنوپودر (شرکت تولید پودر ماهی جنوب) به چگونگی زیاد کردن شیردهی گاو ها بدون آسیب به آن ها و راهکار های موثر در آن می پردازیم و به جواب سوال “چرا شیردهی گاو کم می شود و چطور می توان از آن جلوگیری کرد” نیز خواهیم پرداخت.

راهکارهای سریع افزایش تولید شیر گاو

راه های میانبر و سریع همیشه جذاب هستند؛ اما نتیجه مثبت آنها برای همیشه ماندگار نخواهد بود و ممکن است آسیب بیشتری برای دام های شما داشته باشد. از آنجا که صنعت دام امروز یک صنعت پیشرفته است و نیاز به بررسی دقیق ترژیم غذایی مناسب  روش های طبیعی زیر، به شما کمک می کند بدون به خطر انداختن سلامتی گله خود بتوانید شیردهی آنها را افزایش داده و سوددهی خود را نیز بهبود ببخشید. اصلی ترین راه برای افزایش شیردهی، تغذیه می باشد.

۱. آب مناسب

آب باکیفیت و کافی مهم‌ترین ماده غذایی برای گاو شیری است، زیرا شیر حدود ۸۵ تا ۸۷ درصد از آب تشکیل شده و کمبود آن بلافاصله باعث افت تولید شیر می‌شود. تحقیقات خارجی نشان می‌دهد که گاوها به‌طور میانگین روزانه ۷۰ تا ۱۵۰ لیتر آب تمیز نیاز دارند. دسترسی محدود یا کیفیت پایین (وجود باکتری، نیترات یا املاح زیاد) می‌تواند مصرف خوراک، هضم و در نهایت بازده شیردهی را کاهش دهد.

برای بهبود کیفیت آب دام، باید آبشخورها هر روز شسته شوند و آب آنها هر ۱۲ تا ۲۴ ساعت تعویض گردد. بهترین دما برای آب گاوداری ها در محدوده خنک (۱۰ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد) می باشد و باید از منابع آلودگی مانند جلبک، کود و فلزات سنگین جلوگیری شود. همچنین فراهم‌کردن آب در چند نقطه و جریان مداوم، مصرف آب و در نهایت تولید شیر را افزایش می‌دهد.

۲. تغذیه متعادل و با کیفیت

• ۲.۱ دسترسی یکنواخت به خوراک

دسترسی مناسب به جیره غذایی باعث می شود تمامی گاو ها، از جمله گاوهای پیر که کند تر غذا می خورند و گاوهای جوان که تندخور تر هستند، به مقدار مناسبی از تغذیه برسند. رقابت زیاد در خوردن خوراک (مخصوصا در تراکم بالا یا جای گذاری نامناسب دام ها)، باعث می شود گاوهای ضعیف تر کمتر امکان غذا خوردن داشته باشند. به همین دلیل مدیریت فضا و دسترسی کافی به غذای مناسب به مدت ۲۰-۲۴ ساعت در روز می تواند از تغذیه ناکافی برخی گاو ها جلوگیری کند.

• ۲.۲ تازگی و تمیزی خوراک

علوفه دام ها باید در جای خشک، خنک و بدون رطوبت نگهداری شود. همچنین مدیریت آخور و جمع اوری خوراک مانده نیز روی کیفیت غذای گاو موثر است. یکی از راه های مناسب افزایش شیردهی گاوشیرده، همین مورد می باشد. زیرا خوراک کپک‌زده، خاکی یا کهنه می‌تواند سموم قارچی (مایکوتوکسین) تولید کند که باعث کاهش مصرف خوراک، افت تولید شیر و حتی بیماری‌های کبدی می‌شود.

• ۲.۳ تامین مناسب غلات (ذرت، جو و گندم)

غلات مانند ذرت، جو و گندم منابع اصلی نشاسته هستند که به سرعت کربوهیدرات قابل هضم را برای گاو ها فراهم می‌کنند. این انرژی برای تولید شیر، حفظ وضعیت بدنی و عملکرد سیستم ایمنی ضروری می باشد.

در بین غلات ، گندم و جو سریع تر در شکمبه تخریب می شوند و خطر اسیدوز (کاهش pH) را افزایش می دهند؛ در حالی که ذرت دیر تر هضم می شود و زمان بیشتری انرژی دام را تامین می کند. وقتی انرژی جیره کافی نباشد، گاوها شروع به شکست پروتئین و چربی بدن می‌کنند که منجر به کاهش وزن، افت تولید شیر و آسیب به سلامتی آن ها می‌شود.

میزان استفاده از غلات نیز بستگی به نوع دام، آب و هوا، شرایط محیطی و جسمی آنها دارد که اکیدا توصیه می شود از کارشناس تغذیه دام برای رژیم غذایی گله مشورت گرفت.

• ۲.۴ افزودن پروتئین حیوانی باکیفیت (پودر ماهی)

پودر ماهی پروتئین خام بالایی دارد و دارای تعادل بسیار خوبی از اسیدهای آمینه ضروری مانند لیزین و متیونین می‌باشد که در منابع گیاهی کمتر یافت می‌شوند. کیفیت پروتئین در پودر ماهی به‌حدی است که معمولاً تنها پس از پروتئین تخم‌مرغ یا شیر کلسیم رتبه‌بندی می‌شود. مطالعات متعددی نشان داده‌اند افزودن پودر ماهی به جیره گاوهای در اوایل دوره شیردهی (با تولید شیر بالای حدود ۳۰ کیلوگرم در روز) می‌تواند میزان پروتئین شیر و تولید شیر را افزایش دهد. به‌ویژه وقتی که جیره با پودر ماهی یا ترکیبی از آن با کنجاله سویا تغذیه شود؛ ضمن اینکه وزن بدن گاو کمتر افت می‌کند یا نگه‌داری وزنی بهتر انجام می‌شود.

• ۲.۵ افزودن پروتئین گیاهی

کنجاله سویا و کلزا از مهم‌ترین منابع پروتئین گیاهی در جیره گاو شیری هستند؛ سویا به‌دلیل هضم آسان در شکمبه و پروتئین بالا، تأمین‌کننده اصلی اسیدهای آمینه برای تولید شیر است، در حالی که کلزا به‌عنوان منبع پروتئین عبوری (RUP) بخشی از اسیدهای آمینه ضروری را مستقیم به روده می‌رساند و کارایی تولید شیر را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند افزودن کلزا می‌تواند تا حدود ۱ کیلو شیر بیشتر در روز ایجاد کند.

۳. افزایش دفعات و زمان‌ بندی خوراک‌دهی

زمان‌بندی و دفعات خوراک‌دهی یکی از عوامل کلیدی در افزایش تولید شیر گاو است. تحقیقات نشان می‌دهد که تغذیه گاوها ۲ تا ۳ بار در روز باعث افزایش مصرف ماده خشک (DMI) و کاهش نوسانات pH شکمبه می‌شود، که هر دو عامل مستقیماً روی تولید شیر و سلامت شکمبه اثر مثبت دارند. وقتی خوراک به‌طور منظم و در فواصل کوتاه در دسترس گاو قرار می‌گیرد، حیوان احساس گرسنگی طولانی مدت نمی‌کند و انرژی کافی برای تولید شیر فراهم می‌شود.

پتغذیه پس از شیردهی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چرا که پس از دوشش، گاوها بیشترین تمایل و ظرفیت برای مصرف خوراک را دارند. ارائه خوراک تازه بلافاصله پس از شیردهی باعث افزایش مصرف ماده خشک، بهبود وضعیت بدنی و افزایش تولید شیر می‌شود. همچنین، تغذیه قبل از شیردهی با مقدار محدود می‌تواند از افت ناگهانی قند خون جلوگیری کند و انرژی لازم برای دوشش بعدی را فراهم نماید.

تمیز نگه داشتن آخور نیز اهمیت زیادی دارد؛ باقی‌ماندن خوراک کهنه، کپک‌زده یا آلوده به کود می‌تواند سلامت شکمبه و پستان را تهدید کند و مصرف خوراک را کاهش دهد. شستشو و تمیز کردن آخور روزانه یا حداقل هر ۲۴ ساعت باعث حفظ کیفیت خوراک، جلوگیری از بیماری‌ها و افزایش مصرف و بازده تولید شیر می‌شود.

۴. سلامت دام و جلوگیری از بیماری ها

• ۴.۱ کنترل بیماری‌ها و انگل‌ها

واکسیناسیون به موقع و کنترل بیماری ها در گله بعد از حفظ، باعث بهبود کیفیت محصولات تولیدی و همچنین افزایش تولید شیر نیز می شود. چرا که بیماری های مختلفی دام را مورد تهدید قرار می دهد. بیماری های ورم پستان و انگل های گوارشی، می‌توانند به‌طور چشمگیری مصرف خوراک و هضم را کاهش داده و مستقیماً تولید شیر را تحت تأثیر قرار دهند. به‌ عنوان مثال، درمان انگل‌های گوارشی با داروی ضدانگل (anthelmintic) معمولاً باعث افزایش ۰.۳۵ تا ۰.۹۴ کیلوگرم شیر در روز به‌ازای هر گاو می‌شود؛ این افزایش در حدود ۸۰٪ از مطالعات مشاهده شده است. همچنین عفونت انگل ششی (lungworm) می‌تواند حدودا تولید شیر را حدود ۱.۶۲ کیلوگرم در روز کاهش دهد بدون اینکه علائم آن مشهود باشد. به همین دلیل توصیه می شود به صورت دوره ای و به موقع واکسیناسیون، برنامه ضد انگل، سم چینی و … زیر نظر متخصصین انجام شود.

• ۴.۲ مدیریت استرس

گاو ها در حین خوردن خوراک و تولید شیر گرمای زیادی تولید می کنند. به همین خاطر رطوبت و دمای محیط گاوداری باید به گونه ای باشد که بدن گاو ها این گرما را دفع کند. در غیراینصورت دچار تنش گرمایی می شوند. تنش گرمایی باعث می شود دام های شما، کمتر غذا مصرف کنند و در نتیجه این کاهش مصرف خوراک، کاهش تولید شیر را به همراه خواهد داشت. مدیریت درست گاوداری و اقداماتی از قبیل تهویه مناسب، سیستم مه پاش در سالن ها می تواند از این تنش گرمایی جلوگیری کند و درنهایت باعث بیشتر شدن شیر گاو ها شود.

۵. ثبت و پایش روزانه

ثبت روزانه میزان شیر تولیدی هر گاو، وزن بدن، مصرف خوراک و رویداد ها و بیماری ها،  کمک می کند تا تغییرات کوچک و تاثیرات آنها راحت تر شناسایی شوند. وقتی مصرف تغذیه کاهش می یابد یا نشانه های بیماری در گاو ها مشهود می شود، با آمار دقیق از سابقه غذایی و سلامتی می توان وارد عمل شد تا سلامت گله را حفظ کرد. پایش منظم باعث تصمیم گیری بهتر می شود. تحقیقات نشان داده که دامپروری هایی که سیستم ثبت منظمی دارند، مصرف خوراک بهینه تر و دام های سلامت تری دارند. همچنین هزینه های درمان کمتر و البته تولید شیر باکیفیت تر و بهتری هم دارند.

نتیجه گیری

در نهایت، خوراک و آب مناسب، افزایش زمان بندی و دفعات خوراک دهی به گاو ها و همچنین پایش و نظارت بر آن ها، مراقبت و کنترل بیماری گاوها می تواند باعث افزایش تولید شیر و کیفیت آن شود. خرید پودر ماهی و استفاده از پودر ماهی که به عنوان یک منبع پروتئین و غنی از آمینواسید است، استفاده مناسب و به اندازه می تواند روی شیردهی اثر مثبتی بگذارد.

منابع :

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10378289